Wie schreef 'De zwarte tulp' van Alexandre Dumas?

Hoewel dit een strikvraag lijkt, is deze titel eerder een vraag om erkenning.
Van wie? Dat kom je zo meteen te weten.

Dat creativiteit gestimuleerd kan worden wanneer twee mensen samenwerken die aan elkaar gewaagd zijn, is het centrale thema van het boek De kracht van het tweetal van Joshua Wolf Shenk (Goodreads/Hebban).
Uit eigen ervaring beaam ik deze visie volledig.
Dat Alexandre Dumas deze theorie ook in praktijk bleek om te zetten, is echter door weinig mensen geweten.

Toen de klassieker Le comte de Monte Cristo (Goodreads deel 1/Goodreads deel 2/Hebban) mij in 2016 uit een jarenlange leesdip hielp, wist ik niet beter dan dat het boek geschreven was door Alexandre Dumas (père).
Wat enorm goed was aan het verhaal, was het feit dat elk hoofdstuk op een cliffhanger eindigde. De spanning werd er dus continu in gehouden. Bovendien zorgden de vele personages en verschillende verhaallijnen voor een boeiende afwisseling in decor, scènes, sfeer, ...
Het opzoeken van achtergrondinformatie bood hier een goede verklaring voor: oorspronkelijk werd dit verhaal als serie in een krant geplaatst. Verder werd er ook kort melding gemaakt van Auguste Maquet die zou meegewerkt hebben aan het verhaal. Aangezien hier echter niet diep op ingegaan werd, besteedde ik er destijds niet zo veel aandacht aan.

Tot we deze maand met enkele mensen De zwarte tulp (Goodreads/Hebban) lazen, een ander boek uit het gigantische oeuvre van Alexandre Dumas (père).
Een uitgebreid verslag hierover volgt nog op de blog van Tea.
Update: klik hier om het artikel van Tea te lezen en te ontdekken wat zij, Marjolein, Ine, Jon en ik van dit boek vonden.

Hoewel het verhaal best onderhoudend was en boeiende historische feiten vermeldde, kon het toch niet tippen aan het niveau van Le Comte de Monte Cristo.
Wat mij vooral opviel - en op sommige momenten zelfs een beetje begon te storen - was de stijlbreuk doorheen het hele boek qua schrijfstijl. Terwijl er de ene keer sprake was van een vlotte dialoog of een spannende scène, kreeg je even later een pompeuze uitleg voorgeschoteld waarbij de schrijver vooral zijn kennis van mythologie, literatuur,… leek te willen etaleren.
Naar goede gewoonte wanneer ik deelneem aan een (mee)leesclub, zocht ik na het lezen nog wat verdere info.
En alweer dook daar - na wat dieper graven - diezelfde naam weer op: Auguste Maquet.

Tegelijkertijd wist ook een andere naam mijn aandacht te trekken: Eugène de Mirecourt.
Achter dit pseudoniem gaat Charles Jean-Baptiste Jacquot schuil, een Franse schrijver en journalist.
In 1845 zorgde hij voor heel wat commotie door zijn pamflet 'Fabrique de Romans: Maison Alexandre Dumas & Cie'.
Hij hekelde het feit dat een deel van het oeuvre van Alexandre Dumas eigenlijk aan andere auteurs zou toe te schrijven zijn (wat in die tijd niet zo ongebruikelijk was). Hiervoor nam hij het woord 'nègre' in de mond, een term die indertijd figuurlijk gebruikt werd voor 'ghostwriter' maar die letterlijk 'neger' betekent en hiermee verwijst naar de familiale achtergrond van Alexandre Dumas (zijn grootmoeder was immers een vrijgekochte slavin van Afrikaanse komaf). Alexandre Dumas pikte deze dubbele belediging niet en diende klacht tegen hem in, waardoor Eugène de Mirecourt zo'n 6 maanden achter tralies moest.



Maar laat ons eens even verder teruggaan in de tijd om te zien hoe de samenwerking tussen Alexandre Dumas (père) en Auguste Maquet 7 jaar eerder tot stand was gekomen.
In november 1838 overhandigde Auguste Maquet aan zijn vriend Nerval het zelfgeschreven toneelstuk Un Soir de Carnaval dat hij maar niet op de planken kreeg. Nerval stelde aan Alexandre Dumas voor om het te herschrijven. Deze laatste nam het voorstel aan en - zich baserend op het stuk van Maquet en zonder vermelding van zijn eigen naam - maakte hij er Bathilde van.
Auguste Maquet was Alexandre Dumas zeer erkentelijk en bood deze schrijver, die ondanks zijn beroemdheid echter diep in de schulden zat, een historische roman aan die hij niet had kunnen laten uitgeven omdat hij zelf nog geen naam had gemaakt. Dumas nam Bonhomme Buvat ou la Conspiration de Cellamare onder handen en liet het op 28 juni 1841 in de krant Le Siècle publiceren onder de titel Chevalier d'Harmental. Het kende onmiddellijk een groot succes.
In 1842 gaf Maquet een ander manuscript Sylvandire dat Dumas enkel onder zijn eigen naam uitbracht. Maquet ging hier niet tegenin.
Twee jaar later bracht Maquet Dumas de eerste delen van een nieuw historisch avonturenverhaal. Dumas publiceerde het eerst in feuilletonvorm in Le Siècle en nadien in verschillende volumes bij uitgever Baudry. We kennen dit verhaal onder de titel Les trois mousquetaires. 

Jarenlang verliep de vruchtbare samenwerking tussen beide mannen behoorlijk goed en zagen heel wat boeken en toneelstukken het licht.
Naast Le Chevalier d'Harmental, Sylvandire en Les Trois Mousquetaires (1844) schreven ze samen ook nog de volgende boeken: Vingt ans après (1845), La Reine Margot (1845), Le comte de Monte-Cristo (1844-1845), La Guerre des Femmes (1845-1846), La Dame de Monsoreau (1846), Le Chevalier de la Maison-Rouge (1846), Le Bâtard de Mauléon (1846-1847), Les Quarante-Cinq (1847), Mémoires d'un Médecin (1): Joseph Balsamo (1846-1849), Mémoires d'un Médecin (2): Le Collier de la Reine (1849-1850), Le Vicomte de Bragelonne (1847-1850), Mémoires d'un Médecin (3): Ange Pitou (1850-1851), Mémoires d'un Médecin (4): La Comtesse de Charny (1852),  Olympe de Clèves (1852), Ingénue (1853) en ... jawel: La Tulipe Noire (1850).
Naar het schijnt was Auguste Maquet eerder degene die de plot en intriges bedacht en vooral veel tijd doorbracht aan zijn bureau.
Terwijl Alexandre Dumas er liever op uit trok en de plekken bezocht waar de verhalen zich afspeelden, om daar ter plaatse de verhalen van Maquet te herschrijven.
Geen wonder dus dat er soms een groot verschil zit in de schrijfstijl en dat dit bij het ene boek al wat meer tot uiting komt dan bij het andere. Persoonlijk vermoed ik dat dit afhankelijk is van wie het grootste aandeel had in het schrijfproces van het betreffende boek.

Wat er ook van zij, het is een feit dat het pamflet van Eugène de Mirecourt het zaadje van de twijfel had gezaaid bij Auguste Maquet. 
Naarmate hij er verder over nadacht, begon hij er steeds meer van overtuigd te geraken dat hij evenveel recht had op erkenning en auteursrechten als Dumas die hun gezamenlijke boeken enkel onder zijn eigen naam uitbracht.
De zaak kwam voor de rechtbank en hoewel Dumas bereid was om niet meer als enige auteur vermeld te worden bij de toneelstukken die op de boeken gebaseerd waren, bleek hij onvermurwbaar op het vlak van de romans zelf. Die zouden enkel onder zijn naam gepubliceerd worden.

De vriendschap en samenwerking tussen Alexandre Dumas en Auguste Maquet kwam onder hoogspanning te staan.
Maquet bracht - met succes - onder eigen naam verschillende boeken uit en in 1857 spande hij een tweede proces aan tegen Dumas om nogmaals te trachten de auteursrechten te recupereren die hem verschuldigd waren. De rechtbank stond hem 25% van de auteursrechten toe op voorwaarde dat hij afzag van het recht op erkenning van zijn bijdragen aan de werken die hij samen met Dumas geschreven had.
Gedurende de volgende 20 jaar ondernamen beide schrijvers twee verzoeningspogingen die telkens opnieuw in de rechtbank eindigden.
In 1868 ondernam Dumas een laatste verzoeningspoging met de bedoeling zijn schulden tegenover Maquet in te lossen. Ook deze liep op een sisser uit. 

In 1888 overleed Auguste Maquet na een mooie schrijfcarrière.
Gedurende meer dan 12 jaar was hij voorzitter van de Société des Auteurs et des Compositeurs Dramatiques en bovendien werd hij in 1861 opgenomen in het Legioen van Eer.
Nadat hij op 8 januari 1888 in zijn kasteel in Sainte-Mesme overleed, werd hij begraven op het beroemde Parijse kerkhof Père-Lachaise. Het grafmonument bevat in het midden zijn bronzen beeld met langs de ene kant een lijst van boeken die hij met Dumas geschreven heeft en langs de andere kant een lijst van boeken die hij alleen schreef.

Wie zich aan het Franstalige pamflet van de Mirecourt wil wagen, kan hier terecht.
Zelf heb ik nog geen tijd gehad om het volledig door te lezen, maar het staat alvast gepland tijdens één van de komende weken.



In mijn boekenkast staat bovendien ook nog een biografie te wachten over Alexandre Dumas (Goodreads).
Deze werd in het Frans geschreven door Henri Troyat en bij mijn weten is er nog geen Nederlandse vertaling beschikbaar.
'k Ben alvast benieuwd of de samenwerking met Maquet in dit boek verder uitgediept wordt. 





Wist je tenslotte dat er in 2010 ook een film uitgebracht werd waarin de vriendschap tussen Maquet en Dumas centraal staat?
Toen ik met mijn moeder sprak over Maquet en zijn vete met Dumas, was zij degene die mij wees op het bestaan van de film L'autre Dumas.
Zelf had ik er nog niet van gehoord, maar hij staat blijkbaar al een hele tijd op haar verlanglijstje. Tot nu toe hebben we de film nog niet te pakken gekregen, maar we zijn wel allebei erg benieuwd!
Mocht je ook een filmliefhebber zijn, dan kan je hier alvast de trailer bekijken: